Đề cập hoạt động xuất bản, tại Đại hội lần thứ XIII, Đảng ta nêu rõ định hướng: “Sắp xếp ngành xuất bản, in và phát hành theo hướng tinh gọn, chất lượng, hiện đại hóa. Tăng cường quản lý và phát triển các loại hình truyền thông, thông tin trên internet. Kiên quyết đấu tranh, loại bỏ các sản phẩm, thông tin độc hại, xuyên tạc, phản động, ảnh hưởng xấu đến ổn định chính trị-xã hội, thuần phong mỹ tục”.

Thực tế cho thấy, bên cạnh những thành tựu đã đạt được thời gian qua, ngành xuất bản đồng thời phải đương đầu với nhiều khó khăn, thách thức. Đặc biệt các đối tượng chống phá cực đoan, phản động, thiếu thiện chí coi đây là một “mặt trận chiến lược” trong lĩnh vực văn hóa, tư tưởng để tấn công bằng nhiều phương thức, thủ đoạn tinh vi. Như việc núp dưới danh nghĩa “tự do ngôn luận” một số hội, nhóm tổ chức in ấn, phát hành trái phép những cuốn sách được rêu rao là “bảo vệ dân chủ, nhân quyền, khai dân trí” nhưng thực chất là chống phá Đảng, gây bất ổn xã hội hòng lật đổ chế độ. Tiêu biểu có thể kể đến cái gọi là “nhà xuất bản tự do”.

Tháng 2/2019, dù không được sự cấp phép của cơ quan có thẩm quyền nhưng “nhà xuất bản tự do” đã ra đời, hoạt động bất chấp các quy định của pháp luật. Thông báo mới đây trên trang facebook của tổ chức này cho biết tính đến tháng 8/2022 đã xuất bản 29 đầu sách giấy và e-book với nhiều thể loại và dòng sách khác nhau.

Tổ chức này cũng không hề che giấu mục đích hoạt động của mình khi xuất bản phẩm được chia thành các nhóm chủ đề như: dòng sách đấu tranh, dòng sách chính trị, dòng sách chính sách, dòng sách tố cáo tội ác của nhà cầm quyền; hồi ký - ký. Nội dung các cuốn sách được “nhà xuất bản tự do” đứng ra in ấn, phát hành tiêu biểu như các cuốn “Cách làm Kách Mệnh”, “Phản kháng phi bạo lực”, “Chính trị bình dân”, “Bầu cử tự do và công bằng”, “Giải trình hiến pháp Việt Nam dân chủ 2021”, “Nhật ký một thằng hèn”,… đều có nội dung xuyên tạc, chống đối Đảng và Nhà nước, kích động, lôi kéo người dân tham gia biểu tình, chống phá chế độ. Sự xuất hiện những cuốn sách này trên thị trường không chỉ tác động tiêu cực đến hoạt động xuất bản lành mạnh mà còn ảnh hưởng không nhỏ đến tình hình chính trị, xã hội tại Việt Nam.

Chưa dừng lại ở đó, các cá nhân tham gia hoạt động bất hợp pháp của “nhà xuất bản tự do” với tư cách “tác giả”, “đại diện nhà xuất bản” thường xuyên đăng tải thông tin bôi nhọ Đảng, Nhà nước, vu cáo Việt Nam vi phạm “dân chủ, nhân quyền”; móc nối, tạo dựng lực lượng chống đối; kêu gọi Việt Nam phát triển xã hội dân sự theo tiêu chí phương Tây; tìm kiếm sự hậu thuẫn của chính giới nước ngoài can thiệp vào nội bộ của Việt Nam;… gây ảnh hưởng không nhỏ đến uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế. Hoạt động bất chấp pháp luật của “nhà xuất bản tự do” cho thấy sự ngông cuồng của một hội nhóm có tham vọng dựng lên một đơn vị xuất bản ngoài lề để đối trọng với các nhà xuất bản chính thống, từ đó rắp tâm thực hiện những âm mưu đen tối.

Hoạt động của cái gọi là “nhà xuất bản tự do” chỉ là một trong nhiều sự việc tiêu cực nổi cộm gần đây, phần nào cho thấy những diễn biến phức tạp, khó lường trong lĩnh vực xuất bản. Đáng lo ngại là một số đối tượng lợi dụng công nghệ in ấn cũng như ứng dụng công nghệ thông tin ngày càng hiện đại để tổ chức in ấn và phát tán các xuất bản phẩm có nội dung chưa được kiểm duyệt tới cộng đồng qua nhiều kênh khác nhau.

Trong số đó, không ít cuốn sách mang danh nghĩa hồi ký, tự truyện nhưng được viết từ những ẩn ức, bất mãn, hận thù cá nhân, để rồi người viết mặc sức đưa ra những nhận định, đánh giá phiến diện, thù địch, ác ý, xuyên tạc lịch sử, hạ bệ thần tượng, phủ nhận thành quả cách mạng và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, gây chia rẽ nhân dân với Đảng và Nhà nước.

Đáng buồn là tham gia vào dòng sách “bên lề” đó có một số văn nghệ sĩ nổi tiếng, những người từng có vị trí cao trong cơ quan nhà nước, có tầm ảnh hưởng trong xã hội. Chính vì vậy, nhiều độc giả nhẹ dạ, thiếu hiểu biết đã vội vã tìm đọc, vô tình cổ súy những tác phẩm có nội dung độc hại.

Thời gian gần đây, các đối tượng xấu còn triệt để lợi dụng việc xuất bản ở nước ngoài để hợp thức hóa những xuất bản phẩm có nội dung phản động rồi mang trở lại Việt Nam. Cùng với đó, một số đối tượng lợi dụng kẽ hở trong hoạt động xuất bản, nhất là hình thức sách xã hội hóa, sách liên kết xuất bản, tuồn những tác phẩm có nội dung xấu độc hòng qua mắt các biên tập viên, qua mắt cơ quan quản lý nhà nước để được cấp phép và in ấn theo con đường chính thống, rồi từ đây len lỏi xâm nhập vào hệ thống phát hành trên cả nước. “Nội công, ngoại kích”, các ấn phẩm ngoài luồng, độc hại xâm nhập đời sống xã hội đã và đang gây ra những hệ lụy khó lường.

Ngay sau khi phát hiện những xuất bản phẩm có nội dung phản cảm, xuyên tạc, bôi nhọ cá nhân, tổ chức, vu cáo chế độ,… các cơ quan chức năng đã tiến hành thu hồi. Tuy nhiên, nhiều cuốn đã kịp bán hết trước khi lệnh thu hồi được phát ra, cũng như nhiều người đã kịp tìm đọc trước khi sách bị ngưng phát hành.

Thực tế có những cuốn sách chỉ cần đọc qua vài trang đã có thể nhận thấy rõ nội dung không phù hợp để được cấp phép nhưng rốt cuộc chúng vẫn được in ấn, xuất bản công khai. Tại sao lại có tình trạng “con voi chui lọt lỗ kim” trong hoạt động xuất bản như vậy? Dư luận đặt câu hỏi về việc có hay không sự vô trách nhiệm, chủ quan dẫn đến để trống “trận địa” của một số nhà xuất bản trong việc thực hiện chức trách “gác cửa”, cấp phép đầu ra cho các xuất bản phẩm? Vì nếu làm chặt chẽ từ bước tiếp nhận bản thảo, biên tập, trình duyệt lãnh đạo cho đến bước cấp phép cuối cùng, những cuốn sách có nội dung sai phạm, độc hại sẽ khó lòng đi qua trót lọt.

Những diễn biến phức tạp trong lĩnh vực xuất bản thời gian qua cho thấy đây là một mặt trận rất nóng bỏng, cần được các cấp, ngành quan tâm, có sự phối kết hợp đồng bộ, hiệu quả hơn nữa trong thời gian tới.

Ngành xuất bản có vai trò hết sức quan trọng trên mặt trận tư tưởng, lý luận của Đảng và “là một bộ phận quan trọng của nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc” như khẳng định của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng. Không thể phủ nhận những nỗ lực của ngành xuất bản suốt 70 năm hình thành và phát triển. Đặc biệt những năm gần đây, để góp phần cung cấp kịp thời thông tin chính thống đến người dân, góp phần định hướng dư luận, phản bác những thông tin bịa đặt, sai sự thật, ngành xuất bản đã chú trọng in và phát hành nhiều văn bản, tài liệu tuyên truyền phổ biến quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, thành tựu của Việt Nam trong mọi lĩnh vực, đặc biệt là bảo đảm và thực thi quyền con người dưới hình thức in truyền thống và ấn bản điện tử.

Dự báo thời gian tới, tình hình thế giới và khu vực có những diễn biến phức tạp, khó lường, xu hướng toàn cầu hóa tiếp tục diễn ra mạnh mẽ. Cũng như nhiều lĩnh vực, ngành nghề khác, xuất bản sẽ tiếp tục phải đối mặt với nhiều thách thức, khó khăn, cũng như phải đối mặt với nhiều âm mưu, thủ đoạn chống phá từ các thế lực thù địch, cực đoan, thiếu thiện chí, nhất là việc phát tán ấn phẩm, tài liệu phản động với nhiều thủ đoạn ngày càng tinh vi, phức tạp hơn.

Chính vì vậy, công tác xuất bản, phát hành ấn phẩm tài liệu tuyên truyền cần nâng cao về số lượng và chất lượng, cũng như hình thức in ấn cần phù hợp với đối tượng tiếp nhận để hiệu quả tuyên truyền đạt được kết quả tốt nhất. Các xuất bản phẩm cần kịp thời đến tay người dân, nhất là người dân ở khu vực miền núi, vùng sâu, vùng xa. Bên cạnh đó, hoạt động của các đơn vị xuất bản cần được kiện toàn, nâng cao chất lượng đội ngũ biên tập viên, tăng cường sử dụng ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động xuất bản để thích ứng kịp thời xu hướng phát triển của thế giới và khu vực, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của công chúng.

“Mỗi nhà xuất bản phải là bộ lọc để chọn được những tác phẩm có giá trị đích thực, dũng cảm từ chối những bản thảo tầm thường, vô bổ, không phù hợp với truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc” như chỉ đạo của Thường trực Ban Bí thư Võ Văn Thưởng tại lễ kỷ niệm 70 năm Ngày truyền thống ngành xuất bản, in và phát hành sách Việt Nam.

Để phát hiện, xử lý kịp thời các xuất bản phẩm in trái pháp luật, từ bên ngoài xâm nhập vào trong nước rất cần có phối hợp chặt chẽ và sự vào cuộc tích cực của các cơ quan chức năng có liên quan như: Cục Xuất bản, In và Phát hành (Bộ Thông tin và Truyền thông), Tổng cục Quản lý thị trường (Bộ Công thương), Cục Xuất nhập cảnh (Bộ Công an)…

Cần chủ động dự báo, nắm bắt tình hình, phát hiện, ngăn chặn kịp thời các hội, nhóm, cá nhân thường có hoạt động xuất bản, phát tán các ấn phẩm, tài liệu chống phá đất nước; tích cực tuyên truyền, vận động người dân không tìm đọc hoặc tiếp tay cho những xuất bản phẩm chưa được cấp phép bởi đơn vị chức năng có thẩm quyền; kịp thời phản ánh tới cơ quan chức năng về những ấn phẩm, tài liệu có nội dung vi phạm Điều 10, Luật Xuất bản 2012 về những nội dung và hành vi bị cấm trong hoạt động xuất bản.

Mỗi độc giả, đặc biệt là độc giả trẻ, cần phải tự hình thành “bộ lọc” tốt để lựa chọn cho mình những xuất bản phẩm có nội dung tích cực, bổ ích, từ chối những sản phẩm có nội dung độc hại, ngoài luồng. Đó cũng là cách thiết thực để góp phần giúp ngành xuất bản đáp ứng tốt hơn yêu cầu ngày càng cao của độc giả, trở thành một bộ phận quan trọng của công nghiệp văn hóa, tác động tích cực vào nhận thức xã hội, góp phần tạo lập sức mạnh quốc gia./.